سیلندر پنوماتیک ، با نام انگلیسی Pneumatic actuator ، همان فعال کننده پنوماتیک (محرک هوای فشرده) می باشد. جک یا سیلندر پنوماتیک در واقع مهم ترین قسمت یک سیستم پنوماتیکی است. بطور کلی سیلندر پنوماتیک تجهیزی است که عملکرد آن توسط باد صورت می گیرد و در واقع از قدرت هوای فشرده برای ایجاد حرکت های طولی و رفت و برگشت استفاده می کند. عملکرد سیلندر پنوماتیک مشابه جک هیدرولیک می باشد ولی به دلیل اینکه هوا به عنوان یک سیال در دسترس تر است ، کارکرد آن ساده است و در مقایسه با روغن هیدرولیک آلایندگی کمتری دارد ، در صنایع مختلف بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد. یک سیلندر پنوماتیک از بدنه ، پیستون ، پکینگ و اتصالات تشکیل شده و بسته به میزان باری که تحمل و منتقل می کند و کورس آن انتخاب می شود.

جک ها یا سیلندرهای پنوماتیک با در نظر گرفتن دو مولفه اصلی می تواند تقسیم بندی شود:

• نسبت به بار کاری که باید تحمل و یا جابجا کنند.
• میزان کورس جابجایی سیلندر.

•     جک پنوماتیک قلمی
• جک پنوماتیک پرس
• جک پنوماتیک تلسکوپی
• جک پنوماتیک دوطرفه
• جک پنوماتیک کامپکت
• جک پنوماتیک روتاری
• جک پنوماتیک با مگنت

در این نوع جکها تنها یک پورت فشار هواي ورودي وجود دارد که با اتصال آن به جک ، آنرا در جهت باز شدن تحریک می کند.فشار هواي طرف دیگر مستقیما به هواي آزاد منتقل شده و حرکت جمع شدن جک توسط نیروي فنر تامین می شود.شکل زیر این نوع جک را نمایش می دهد . به دلیل امتداد یافتن محور جک تنها در یک امتداد به این جک یک محوره گفته شده و به علت وجود تحریک یک جهته اش به آن یک طرفه اطلاق می شود. شکل زیر نماي ظاهري جک یکطرفه را نشان می دهد.

این جکها مانند جکهاي یک طرفه می باشند با این تفاوت که از هر دو طرف می توانند مورد تحریک واقع شوند. این نوع جکها متداول ترین عملگرهاي مورد استفاده در سیستم هاي اتوماسیون می باشند و بسته به دو نوع کاربرد می توانند یک محوره و یا دو محوره طراحی گردند. شکل زیر نماي ظاهري جک دو طرفه را نشان می دهد.

معمولا برای این سیلندر ها از شیر ۵/۲ یا شیر ۵/۳ استفاده می شود.

اگر فقط رفت و برگشت مد نظر باشد شیر ۵/۲ استفاده می شود.

اگر در وسط بخواهند جک توقف داشته باشد از شیر ۵/۳ استفاده میشود.

شیرهای فوق درمدلهای دستی و برقی موجودند.

سایز ۱۶ :        M5
سایز ۲۰ :        ۱/۸
سایز ۲۵ :        ۱/۸
سایز ۳۲ :        ۱/۸
سایز ۴۰ :        ۱/۴
سایز ۵۰ :        ۱/۴
سایز ۶۳ :        ۳/۸
سایز ۸۰ :        ۳/۸
سایز ۱۰۰:       ۱/۲
سایز ۱۲۵:       ۱/۲
سایز ۱۶۰:       ۱/۲
سایز ۲۰۰:       ۱/۲

سنسور ها بر روی تنه ی سیلندر نصب میشوند و معمولا یا روی بدنه جای آنها وجود دارد یا توسط بست روی بدنه نصب میشوند.

سنسور ها معمولا روی شیار کنار جک ها نصب میشوند و هر جک سنسور خاص به خود را دارد.

البته میتوان از سنسور های دیگر نیز استفاده کرد فقط برای بستن سنسور روی جک باید از بست استفاده کرد.

روی سنسور ها معمولا یک LED وجود دارد که معمولا برای روشن شدن آن و نسوختن آن از یک سطح ولتاژ خاص استفاده میشود.

سنسور های مولتی رنج نیز وجود دارند.که به هر ولتاژی میتوان انها را وصل کرد.

سنسور ها در انواع دو سیم و سه سیم یافت میشوند که یک کنتاکت باز دارند (دوسیم) یا یک باز به همراه یک بسته و یک مشترک (سه سیم)

کورس پیستون:

به فاصله ی بین اولین نقطه حرکت شفت سیلندر یا میل پیستون تا نقطه ی پایانی حرکت “کورس” گفته می شود. مقیاس آن بر حسب میلی متر بوده و میتواند از ۱ تا ۲۰۰۰ میلی متر (و یا بیشتر بر اساس نوع سیلندر) باشد.

قطر میل پیستون:

در حالتی که طول کورس پیستون زیاد باشد برای اینکه میل پیستون دچار خمش و آسیب نشود نیاز است که میزان حداکثر تحمل بار میل پیستون یا شفت سیلندر دقیقن محاسبه گردد. هر قطری از سیلندرهای پنوماتیکی، دارای قطر شفت استاندارد می باشد که در جدول های استاندارد، این اعداد موجود هستند.

ضربه گیری در نقاط انتهایی:

در هنگام کار کردن یک جک پنوماتیک باید سرعت پیستون قبل از پایان کورس کاهش یابد. این کار باعث می شود تا از تصادم و ضربه خوردن قطعات جلوگیری شود. در صورتی که این کار به درستی انجام نشود نه تنها خود جک پنوماتیک دچار صدمه و آسیب خواهد شد بلکه ممکن است یک ماشین پنوماتیکی نیز بر اثر ضربه های وارد آمده دچار آسیب و صدمه گردد. بنابراین برای اینکه این صدمات برای سیلندر و ماشین بوجود نیاید سیلندرهای پنوماتیک استاندارد در دو سمت سرپوش سیلندر به سیستم ضربه گیر مجهز می شوند.c